Finansal Kiralama – LEASING
TALHA ERDEM SEZER
16
FİNANSAL KİRALAMA-LEASING
Giriş
Kiralama temel anlamda, işletmelerin makine, taşıt, bina vs. varlıkları faaliyetlerinde kullanmak amacıyla temin etmesi, kiralama süresi sonunda iade etmesi ve resmi olarak sahiplenmemesidir. Dolayısıyla, sadece kullanım hakkı çerçevesinde bir anlaşma yoluna gidilmektedir; fakat işletmeler kiralama yolunu riskli olabileceği düşüncesiyle tercih edemeyebilir. Bu durumda kiralama anlaşmasına kiralama süresi sonunda satın alabilme seçeneği eklendiğinde karşımıza işletmelerin uzun bir süredir tercih ettikleri finansal kiralama (Leasing) yöntemi çıkacaktır.[1]
Finansal Kiralama (Leasing), özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler için alternatif bir finansman ve yatırım yöntemlerinden birisidir. Finansal Kiralama, genel olarak yatırım malı mülkiyetinin finansal kiralama şirketinde kalarak, belirli kira karşılığında kullanım hakkının ve risklerin kiracıya verilmesi ve süre sonunda sözleşmede belirlenen sembolik bir bedel üzerinden mülkiyetin kiracıya devredilmesidir. [2]
Bir finansal kiralama sözleşmesi dört ana unsuru içermektedir. Kiralayan, kiraya veren, kiracı, anlaşma konusu bir mal ve mutabık kalınmış bir kira bedeli söz konusudur.
Leasing sisteminin işleyişine baktığımızda da kiracı firma mal veya varlığı seçerek satıcı tarafla ön anlaşma yapar. Daha sonra malın alınması vakti geldiğinde devreye leasing şirketi girer. Yani kiracı bir leasing şirketine başvurur. Almak istediği ürün bilgisi ve firmasına ait mali tablolar ile leasing şirketine müracaat eder. Leasing şirketi de gerekli değerlendirmeleri ve analizleri yaparak kiracıya teklifle gelir. Eğer iki taraf için de durumlar uygunsa, sözleşme imzalanır.
1. Kiralama Türleri
Taraflara ve Sözleşme Şekline Göre
- Doğrudan Kiralama
Doğrudan kiralama (Satıcı Veya Üretici Kiralaması), satıcı veya üreticinin kiracı ile bizzat hukukî ilişkiye girerek sözleşme yapmasıdır. Bu tür kiralamada, satıcı veya üretici, kiralayan durumunda olmakta, arada finansal kiralama şirketi bulunmamaktadır. Doğrudan finansal kiralamada, finansal kiralama sözleşmesinde kiralayan sıfatı ile malın satıcı veya üreticisi sıfatı aynı kişide birleşmektedir.
- Dolaylı Kiralama
Dolaylı kiralama sözleşmelerinde, satıcı veya üretici ile kiracı arasına finansal kiralama şirketi (kiralayan) girmekte, böylece ortaya üçlü bir ilişki çıkmaktadır. Bu üçlü ilişkide finansal kiralama şirketi, kiracının talep
ettiği malı satıcı veya üreticiden temin etmekte ve belirli bir bedel karşılığında malın kullanımını kiracıya devretmektedir.[3]
- İçeriklerine Göre
Finansal Kiralama
Kiralananın malın mülkiyet hakkının yasal olarak kiralayan şirkette kalmasına rağmen, ekonomik açıdan kiralanan emtia üzerindeki tasarruf ve kontrolün kiracıya devredildiği bir kiralama türüdür. Esas itibariyle, kiracı açısından bir satın alma anlaşmasıdır.
Yasalarımıza göre, kiralama süresinin iktisadi kıymetin ekonomik ömrünün % 80’inden daha büyük bir bölümünü kapsaması ve finansal kiralama sözleşmesine göre yapılacak kira ödemelerinin bugünkü değerlerinin toplamının malın rayiç bedelinin yüzde doksanından daha büyük bir değeri oluşturması hâllerinden herhangi birini sağlaması gerekir.
- Sat ve Geri Kirala (Sale And Lease Back)
Finansal Kiralama kapsamındaki bir diğer uygulama Sale & Lease Back (Sat ve Geri Kirala) sistemidir. Firmanın aktifinde bulunan taşınmazları leasing şirketine satıp tekrar geri kiralaması işlemidir. Kiralama süresi sonunda mallar tekrar kiracıya devredilir.
Nakit sıkıntısı içinde olan yatırımcının, maliki olduğu bir malını, bir finansal kiralama şirketine mülkiyetini devrederek akabinde aynı malı bu defa kiralama sözleşmesi ile kullanmaya devam etmesini sağlayan bir yöntemdir. Bu yöntemle yatırımcı likidite problemini çözer ve zilyetliği elinde bulunan malı kullanmaya devam eder.
2. Yasal Dayanaklar
- Giriş
Ülkemizde finansal kiralama ilk olarak, bankacılık kanunu içerisinde yer alan hükümlere göre uygulanırken, 28.06.1985 tarih ve 18795 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu ile müstakil bir düzenlemeye kavuşmuştur. Daha sonra, 13.12.2012 tarih ve 28496 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6361 sayılı “Finansal Kiralama, Faktöring ve Finansman Şirketleri Kanunu” ile 3226 sayılı Kanun ve 90 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ek ve değişiklikleri yürürlükten kaldırılarak bu yasa ile yeniden düzenlenmiştir.
- 6361 Sayılı Kanun ile Finansal Kiralama ve Sözleşmesi Şu Şekilde Tanımlanmıştır
“Finansal Kiralama: Bir finansal kiralama sözleşmesine dayalı olmak koşuluyla, bu Kanun veya ilgili mevzuatı uyarınca yetkilendirilen kiralayan tarafından finansman sağlamaya yönelik olarak bir malın mülkiyetinin kira süresi sonunda kiracıya devredilmesi, kiracıya kira süresi sonunda malın rayiç bedelinden düşük bir bedelle satın alma hakkı tanınması; kiralama süresinin malın ekonomik ömrünün yüzde sekseninden daha büyük bir bölümünü kapsaması veya finansal kiralama sözleşmesine göre yapılacak kira ödemelerinin bugünkü değerlerinin toplamının malın rayiç bedelinin yüzde doksanından daha büyük bir değeri oluşturması hâllerinden herhangi birini sağlayan kiralama işlemi, Finansal kiralama sözleşmesi; kiralayanın, kiracının talebi ve seçimi üzerine üçüncü bir kişiden veya bizzat kiracıdan satın aldığı veya başka suretle temin ettiği veya daha önce mülkiyetine geçirmiş bulunduğu bir malın zilyetliğini, her türlü faydayı sağlamak üzere kira bedeli karşılığında, kiracıya bırakmasını öngören sözleşmedir.” [4]
- Vergi Usul Kanunu Açısından Finansal Kiralama
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun konu ile ilgili hükümleri, “Finansal kiralama işlemlerinde değerleme Mükerrer Madde 290” ile düzenlenmiştir. VUK Mükerrer 290. maddede finansal kiralama; “Kira süresi sonunda mülkiyet hakkının kiracıya devredilip devredilmediğine bakılmaksızın, bir iktisadi kıymetin mülkiyetine sahip olmaktan kaynaklanan tüm riskler ile yararların kiracıya bırakılması sonucunu doğuran kiralamalardır” şeklinde tanımlanmıştır. Ayrıca söz konusu kanun maddesinde bir işlemin finansal kiralama işlemi sayılabilmesi için gerekli olan kriterler belirlenmiştir. Aşağıda verilen kriterlerden herhangi birinin varlığı durumunda kiralama işlemi finansal kiralama olarak kabul edilmektedir:
- İktisadî kıymetin mülkiyetinin kira süresi sonunda kiracıya devredilmesi,
- Kiracıya kira süresi sonunda iktisadi kıymeti rayiç bedelinden düşük bir bedelle satın alma hakkının tanınması,
- Kiralama süresinin iktisadi kıymetin ekonomik ömrünün % 80’inden daha büyük bir bölümünü kapsaması,
- Sözleşmeye göre yapılacak kira ödemelerinin bugünkü değerlerinin toplamının iktisadî kıymetin rayiç bedelinin % 90’ından daha büyük bir değeri oluşturması.[5]
163, 319 ve 334 No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ile Finansal Kiralama işlemlerinde uyulacak esaslar açıklanarak, ortaya çıkan kur farkı ve faiz giderleri konularında neler yapılacağı bahsedilmiş, finansal kiralamaya konu yatırım mallarının faiz ve kur farklarının söz konusu yatırım mallarının aktife alındığı yılsonuna kadar olan kısmının sabit kıymetin maliyetine dâhil edileceği ve amortisman yoluyla giderleştirileceği, dönem sonundan sonra oluşan faiz ve kur farklarının ise doğrudan gider yazılabileceği veya maliyete ilave edilerek amortisman yoluyla giderleştirileceği gibi konular belirtilmiştir.
- Finansal Kiralama İşlemlerinde Katma Değer Vergisi
2003 yılında yürürlüğe giren 4842 Sayılı Kanunda, daha önce uygulanan 3226 Sayılı Kanunda yer alan KDV uygulamaları ile ilgili olarak herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. Bu durumda finansal kiralama şirketi tarafından malın satın alınması, finansal kiralama faturaları ve sözleşme bitiminde malın kiracıya teslimine ilişkin işlemler KDV’ye tabidir. Finansal kiralama faturalarında, anapara artı faiz tutarı üzerinden KDV hesaplanacaktır. Ancak, 3226 Sayılı Kanundaki eski uygulamaya göre finansal kiralama şirketleri dışındaki şirketlerin yaptığı ve finansal kiralama sayılan işlemlerde indirimli KDV oranları uygulanmaktaydı. Bu uygulama 4842 sayılı kanun ile kaldırılmıştır. Konuyla ilgili açıklama 319 Sıra Numaralı VUK Genel Tebliği’nde yapılmıştır. 24.03.2012 tarih ve 28243 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan mal ve hizmetlere uygulanacak katma değer vergisi oranlarının tespitine ilişkin kararda değişiklik yapılmasına dair karara istinaden belirlenen güncel KDV oranlarına göre; finansal kiralama işlemlerinde, işleme konu olan malın tabi olduğu KDV oranının uygulanacağı belirtilmiştir.[6]
- Türkiye Muhasebe Standartları Açısından Finansal Kiralama
TMS 17’ ye göre finansal kiralama, bir varlığın mülkiyetine sahip olmaktan kaynaklanan her türlü risk ve yararların devredildiği sözleşmedir.
- Bir kiralamanın finansal kiralama mı yoksa faaliyet kiralaması mı olduğunun tespitinde, sözleşmenin şeklinden ziyade işlemin özü esas alınır. Aşağıda yer alan kriterlerin birlikte ya da tek başlarına var oldukları kiralama işlemleri finansal kiralama olarak kabul edilir
- Kiralama sözleşmesinde, kiralanan varlığın mülkiyetinin kiralama süresi sonunda veya daha önce kiracıya geçeceğinin öngörülmesi;
- Kiracıya, kiralanan varlığı buna ilişkin opsiyonun kullanım tarihinde oluşması beklenen gerçeğe uygun değerinden çok daha düşük bir bedelle satın alma opsiyonu verilmesi nedeniyle, kiralama sözleşmesinin başlangıcı itibariyle kiracı tarafından bu opsiyonun kullanılacağının beklenmesi;
- Mülkiyet kiracıya geçmeyecek dahi olsa kira süresinin kiralanan varlığın ekonomik ömrünün büyük bir bölümünü kapsaması;
- Kiralama sözleşmesinin başlangıcı itibariyle asgari kira ödemelerinin bugünkü değerlerinin en az kiralanan varlığın gerçeğe uygun değerine eşit olması ve
- Kiralanan varlığın üzerinde büyük değişiklikler yapılmadığı sürece, sadece kiracı tarafından kullanılabilecek özel bir yapıda olması. Aşağıda yer alan kriterlerin birlikte veya tek başlarına var oldukları durumlar, yine ilgili kiralama işleminin finansal kiralama olarak nitelendirilmesi sonucunu doğurur;
- Kiracının kiralama işlemini feshedebilmesi durumunda, kiraya verenin fesih işleminden kaynaklanan zararlarının kiracı tarafından karşılanması;
- Kalıntı değerin gerçeğe uygun değerindeki değişmelerden kaynaklanan kazanç ya da kayıpların kiracıya ait olması (örneğin kiralama süresi sonundaki satış gelirlerinin tamamına eşit bir kira indirimi şeklinde); Kiracının, piyasa fiyatının çok daha altında bir bedelle bir dönem daha kiralamayı sürdürme hakkının bulunması.[7]
3. Avantaj Ve Dezavantajları
- Avantajlar
- Finansman ve İşlem Kolaylığı Açısından Avantajlar
Finansal Kiralamanın faydaları Finansal kiralamanın kiracı açısından en önemli amacı finansman kolaylığı sağlamaktır. Finansal kiralama, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerin orta ve uzun vadeli finansman sağlama imkânlarının yetersiz kaldığı dönemlerde uygun finansman imkânlarına kavuşmasını sağlamakta, böylece finansman imkânlarını genişletmektedir.[8]
Teknolojik gelişmenin hızlı olduğu sektörlerde işletme ölü yatırımlardan kurtulur; Kiracı işletmenin dolan kredi limitleri, finansal kiralamayla genişler, yeni teknoloji kullanma imkânına kavuşan firmalar eski teknoloji ile üretim yapmaktan kurtularak yeni teknolojiyi kiralayarak üretim kapasitelerini genişletmiş olacaktır.[9]
- Vergisel Avantajlar
Sat ve Geri Kirala (Sale And Lease Back) sistemi açısından bazı avantajlar sağlanmıştır.
5520 sayılı KVK’nın İstisnalar başlıklı 5. maddesinin 1. fıkrasının j bendine göre; “Her türlü taşınır ve taşınmaz malların 6361 sayılı Kanun kapsamında geri kiralama amacıyla ve sözleşme sonunda geri alınması şartıyla, kurumlar tarafından finansal kiralama şirketleri, katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarına satışından doğan kazançlar ve bu kurumlarca söz konusu varlıkların devralındığı kuruma kira süresi sonunda devrinden doğan kazançların kurumlar vergisinden istisna olduğu açıkça belirtilmiştir.[10]
- Dezavantajlar
Finansal kiralama, faydalarının yanı sıra kiracı ve kiralayan açısından bazı sakıncaları da beraberinde getirmektedir.
- Kiralayan Açısından Oluşan Dezavantajlar;
Finansal kiralamayı ekonomik yönden zayıf şirketlerin tercih etmesi riskin artmasına sebep olmaktadır. Büyük şirketler, genelde finansal kiralamayı diğer finansman imkânlarıyla birlikte değerlendirip, en düşük maliyetli olan finansman yöntemini seçmektedirler. Buna karşılık, küçük ve orta ölçekli şirketler veya kredisi tükenmiş firmalar için finansal kiralama cazip olabilmektedir. Bu durum da beraberinde risk getirmektedir.[11]
- Kiracı Açısından Dezavantajlar;
Finansal kiralamanın maliyeti yüksektir. Çünkü kira sözleşmelerinde yer alan saklı komisyonlar ve faiz oranları yüksek olabilmektedir. Bu yüzden maliyet araştırmasının iyi yapılması gerekir. Özellikle enflasyon dönemlerinde, sabit varlıklardaki fiyat artışları veya döviz kurlarındaki artışlar finansal kiralama yerine, satın alma alternatifini daha cazip kılar. Finansal kiralamanın diğer bir dezavantajı, kiracı firmaya hızlandırılmış amortisman kullanma imkânı vermemesidir. Finansal kiralama konusu mal için yüksek teminatlar istenmektedir. Finansal kiralama ödemeleri kiracı tarafından aksatıldığı zaman kiracı malı hemen kiralayan finansal kiralama şirketine teslim etmek zorunda olup, ayrıca zararları tazminle yükümlüdür.[12]
4. Muhasebeleştirme
- Kullanılan Hesaplar
Tek düzen hesap planı uygulamasında işletmeler duran varlıklar bölümünde yer alan 260 veyahut 265 veya 266 hesapları Finansal Kiralama Konusu Kıymetler Hesabı olarak kullanmaktadırlar. Diğer “Haklar” hesabı ile karışmaması açısından 265 hesap tercih edilmiştir.
- 301-Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar:Finansal Kiralama sözleşmesi kapsamında yapılacak ödemelerin vadesi bir yılı aşmayan kısmı bu hesaba alacak kaydedilir. (Cari Yıla Ait Anapara + Faiz Tutarı) Taksit ödemelerinde ise borç kaydedilerek tüketilir.
- 401-Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar:Finansal Kiralama sözleşmesi kapsamında yapılan ödemelerin vadesi bir yılı aşan kısmı bu hesaba alacak kaydedilir. (Gelecek Yıllara Ait Anapara + Faiz Tutarı) Dönem sonlarında gelecek 1 yıla isabet eden tutar 301 hesaba aktarılır.
- 302-Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri (-):Finansal Kiralamanın yapıldığı tarihte kiralama işlemlerinden doğan borçlar ile kiralanan varlığa ilişkin kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki fark bu hesaba borç kaydedilir. (Cari Yıla Ait Faiz Tutarı) Taksit ödemelerinde alacak kaydedilerek tüketilir.
- 402-Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri (-):Finansal Kiralamanın yapıldığı tarihte kiralama işlemlerinden doğan vadesi bir yılı aşan borçlar ile kiralanan varlığa ilişkin kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki fark bu hesaba borç kaydedilir. (Gelecek Yıllara Ait Faiz Tutarı)
- Örnek-1
XX A.Ş. İşletmesi için gerekli olan bir Nakliye Aracını YY Oto Tic. A.Ş.’den temin edecektir. İşletme bu işlemi Finansal Kiralama yolu ile yerine getirecektir. Bu işlem için, şartlarını uygun bulduğu QNB LEASING A.Ş.’yi tercih etmiştir. Sözleşme 23.03.2018 tarihinde imzalanmıştır. Araç bedeli 430.000 TL + KDV’dir. Vade 24 aydır. (Amortisman süresi 4 yıldır, taksit süresi ile ilgili yasal düzenleme ihmal edilmiştir.) Sözleşme ve ödeme planı aşağıdaki gibidir.
| Kira Adedi | Tarih | Anapara | Faizi | Kira Bedeli | KDV(%18) | KDV Dâhil Kira Bedeli | |
| 1 | 23.03.2018 | 24.280,00 | 0,00 | 24.280,00 | 4.370,40 | 28.650,40 | |
| 2 | 24.04.2018 | 19.100,00 | 5.930,00 | 25.030,00 | 4.505,40 | 29.535,40 | |
| 3 | 26.05.2018 | 19.200,00 | 5.080,00 | 24.280,00 | 4.370,40 | 28.650,40 | |
| 4 | 27.06.2018 | 19.350,00 | 4.930,00 | 24.280,00 | 4.370,40 | 28.650,40 | |
| 5 | 29.07.2018 | 19.550,00 | 4.730,00 | 24.280,00 | 4.370,40 | 28.650,40 | |
| 6 | 30.08.2018 | 19.870,00 | 4.410,00 | 24.280,00 | 4.370,40 | 28.650,40 | |
| 7 | 1.10.2018 | 20.200,00 | 4.080,00 | 24.280,00 | 4.370,40 | 28.650,40 | |
| 8 | 2.11.2018 | 20.500,00 | 3.780,00 | 24.280,00 | 4.370,40 | 28.650,40 | |
| 9 | 4.12.2018 | 20.700,00 | 3.580,00 | 24.280,00 | 4.370,40 | 28.650,40 | |
| 2018 Toplamı | 182.750,00 | 36.520,00 | 219.270,00 | 39.468,60 | 258.738,60 | ||
| 10 | 5.01.2019 | 21.050,00 | 3.230,00 | 24.280,00 | 4.370,40 | 28.650,40 | |
| 11 | 6.02.2019 | 21.320,00 | 2.960,00 | 24.280,00 | 4.370,40 | 28.650,40 | |
| 12 | 9.03.2019 | 21.600,00 | 2.680,00 | 24.280,00 | 4.370,40 | 28.650,40 | |
| 13 | 10.04.2019 | 21.880,00 | 2.400,00 | 24.280,00 | 4.370,40 | 28.650,40 | |
| 14 | 12.05.2019 | 22.170,00 | 2.110,00 | 24.280,00 | 4.370,40 | 28.650,40 | |
| 15 | 13.06.2019 | 22.460,00 | 1.820,00 | 24.280,00 | 4.370,40 | 28.650,40 | |
| 16 | 15.07.2019 | 22.750,00 | 1.530,00 | 24.280,00 | 4.370,40 | 28.650,40 | |
| 17 | 16.08.2019 | 23.050,00 | 1.230,00 | 24.280,00 | 4.370,40 | 28.650,40 | |
| 18 | 17.09.2019 | 23.350,00 | 930,00 | 24.280,00 | 4.370,40 | 28.650,40 | |
| 19 | 19.10.2019 | 23.650,00 | 630,00 | 24.280,00 | 4.370,40 | 28.650,40 | |
| 20 | 20.11.2019 | 23.970,00 | 310,00 | 24.280,00 | 4.370,40 | 28.650,40 | |
| 21 | 22.12.2019 | 0,00 | 150,00 | 150,00 | 27,00 | 177,00 | |
| 2019 Toplamı | 247.250,00 | 19.980,00 | 267.230,00 | 48.101,40 | 315.331,40 | ||
| 22 | 23.01.2020 | 0,00 | 150,00 | 150,00 | 27,00 | 177,00 | |
| 23 | 24.02.2020 | 0,00 | 150,00 | 150,00 | 27,00 | 177,00 | |
| 24 | 28.03.2020 | 0,00 | 300,00 | 300,00 | 54,00 | 354,00 | |
| 2020 Toplamı | 0,00 | 600,00 | 600,00 | 108,00 | 708,00 | ||
| 2019-2020 Yılı Toplam | 247.250,00 | 20.580,00 | 267.830,00 | 48.209,40 | 316.039,40 | ||
|
|
Genel Toplam | 430.000,00 | 57.100,00 | 487.100,00 | 87.678,00 | 574.778,00 |
- Finansal Kiralama Sözleşmesi Aktifleştirme Kaydı
__________________________________23.03.2018_________________________________
265 FİNANSAL KİRALAMA KONUSU KIYMETLER 430.000,00 TL
302 ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRALAMA BORÇLANMA
MALİYETLERİ (İlk Dönem) 36.520,00 TL
402 ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRALAMA BORÇLANMA
MALİYETLERİ (Sonraki Dönemler) 20.580,00 TL
301 FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN
BORÇLAR (İlk Dönem) 219.270,00 TL
401 FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN
BORÇLAR (Sonraki Dönemler) 267.830,00 TL
XX A.Ş.’nin Finansal kiralama konusu varlığın teslim alması
__________________________________ / _________________________________
İLK YILA İLİŞKİN FATURALARIN TOPLAMI
Anapara 182.750,00 TL
Faiz 36.520,00 TL
KDV(%18) 39.468,60 TL
TOPLAM 258.738,60 TL
- Aktife Alış İlk Takvim Yılı Taksit Faturaları Kaydı
(31.12.2018’ a kadar toplam aylık olarak işlenmesi gereken taksitler bir kayıtta toplandı)
__________________________________31.12.2018_________________________________
265 FİNANSAL KİRALAMA KONUSU KIYMETLER 36.520,00 TL
(2018 Yılına İsabet Eden İlk Dönem Faizi)
301 FİNANS. KİR. İŞLEM. BORÇLAR 219.270,00 TL
(Leasing Firması Fatura Bedeli KDV Hariç Kısım)
191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 39.468,60 TL
(Fatura KDV Tutarı)
302 ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRALAMA BORÇLANMA
MALİYETLERİ 36.520,00 TL
(Faturaya İsabet Eden İlk Dönem)
329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR 258.738,60 TL
(İlk yıla isabet eden faiz bedeli ilgili VUK 163,319 ve 334 No Tebliğine göre aktifleştirildi)
__________________________________ / _________________________________
- Dönemsellik Kavramı Gereği Yılsonu İşlemleri
__________________________________31.12.2018_________________________________
302 ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRALAMA BORÇLANMA
MALİYETLERİ (2019 Faiz Toplamı) 19.980,00 TL
402 ERTELENMİŞ FİN. KİRALAMA BORÇLANMA
MALİYETLERİ (2019 Faiz Toplamı) 19.980,00 TL
XX A.Ş.’nin Dönem sonu 1 Yıl vadeye isabet eden faiz bedelinin virmanı.
__________________________________ / _________________________________
401 FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN
BORÇLAR (2019 Kira Tutarı) 267.230,00 TL
301 FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN
BORÇLAR (2019 Kira Tutarı) 267.230,00 TL
XX A.Ş.’nin Dönem sonu 1 Yıl vadeye isabet eden kira bedelinin virmanı.
__________________________________ / _________________________________
- Amortisman Ayırma (Amortismana tabi tutar hesaplanırken varlığın ilk maliyetine alış yılı içerisinde ödenen faiz tutarları ilave edilir.)[13]
__________________________________31.12.2018_________________________________
770 GENEL YÖNETİM GİDERİ 116.630,00 TL
268 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 116.630,00 TL
(31.12.2018 faydalı ömrü 4 yıl olan taşıta amortisman ayrılması 466.520,00 x 0,25=116.630,00 )
__________________________________ / _________________________________
- 2019 Takvim Yılı Taksit Faturaları Kaydı (12 Aylık Kayıtlar Toplamı)
__________________________________31.12.2019_________________________________
780 FİNANSMAN GİDERLERİ 19.980,00 TL
(2019 Yılı Faturalarına İsabet Eden Sonraki Dönem Faizi)
301 FİNANS. KİR. İŞLEM. BORÇLAR 267.230,00 TL
(2019 Yılı Leasing Firması Fatura Bedeli KDV Hariç Kısım)
191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 48.101,40 TL
(2019 Yılı Faturaları KDV Tutarı)
302 ERTELENMİŞ FİN. KİRALAMA BORÇLANMA 19.980,00 TL
MALİYETLERİ (2019 Finansal Kiralama Taksit ödemeleri Faizi)
329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR 315.331,40 TL
(2019 Yılı Leasing Firması KDV dâhil Fatura bedeli)
__________________________________ / _________________________________
*2019 ve 2020 Yılı Amortisman kaydı ve Taksit kalanlarını kısa vadeye virmanlama kaydı ihmal edilmiştir.
- 2020 Takvim Yılı Taksit Faturaları kaydı (3 Aylık Kayıtlar Toplamı)
__________________________________28.03.2020_________________________________
780 FİNANSMAN GİDERLERİ 600,00.
(2020 Yılı Faturalarına İsabet Eden Sonraki Dönem Faizi)
301 FİNANS. KİR. İŞLEM. BORÇLAR 600,00
(2020 Yılı Leasing Firması Fatura Bedeli KDV Hariç Kısım)
191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 108,40
(2020 Yılı Faturaları KDV Tutarı)
302 ERTELENMİŞ FİN. KİRALAMA BORÇLANMA 600,00 TL
MALİYETLERİ (2020 Finansal Kiralama Taksit ödemeleri Faizi)
329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR 708,40 TL
(2020 Yılı Leasing Firması KDV dâhil Fatura bedeli) _________________________________ / _________________________________
- Kiralama İşleminin Finansal Kiralama Şirketi Tarafından Muhasebeleştirilmesi
- Finansal Kiralama Konusu Malın Satın Alınması
___________________________________23.03.2018______________________________
154 FİNANSAL KİR. KONUSU KIYMETLER 430.000,00
191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 77.400,00
102 BANKALAR 507.400,00
__________________________________ / _________________________________
- Finansal Kiralama İşleminin Gerçekleştirilmesi
___________________________________23.03.2018________________________________
120 FİNANSAL KİRALAMA ALACAKLARI 219.270,00 TL
220 FİNANSAL KİRALAMA ALACAKLARI 267.830,00 TL
124 KAZANILMAMIŞ FİN. KİR. GELİRLERİ 36.520,00 TL
224 KAZANILMAMIŞ FİN. KİR. GELİRLERİ 20.580,00 TL
154 FİNANSAL KİRALAMA KONUSU YATIRIMLAR 430.000,00 TL
XX A.Ş.’nin Finansal kiralama konusu varlığın teslim alması
____________________________ / _________________________________
- 2018 Yılı Faturaları Kaydı
___________________________________31.12.2018______________________________
120 FİNANSAL KİRALAMA ALACAKLARI 39.468,60 TL
124 KAZANILMAMIŞ FİN. KİR. GELİRLERİ 36.520,00 TL
600 YURT İÇİ SATIŞLAR 36.520,00 TL
391 HESAPLANAN KDV 39.468,60 TL
(31.12.2018’ a kadar toplam faturalar aylık olarak işlenmesi gereken taksitler bir kayıtta toplandı)
__________________________________ / _________________________________
*2019 ve 2020 Taksit Kayıtları da ayni şekilde kaydedilecek.
5. Sale & Lease Back (Sat & Geri Al)
Firmanın aktifinde bulunan taşınmazları leasing şirketine satıp tekrar geri kiralaması işlemidir. Kiralama süresi sonunda mallar tekrar kiracıya devredilir. Normal Leasing işlemi Kiracı – Kiralayan (Leasing Şirketi) – Satıcı arasında gerçekleşirken, Sale & Lease Back sürecinde satıcı ve kiracı aynı tüzel kişiliktir. Leasing konu olacak satış bedeli, yapılacak ekspertiz değerlemesi sonucuna ve firmanın kredibilitesine göre belirlenmektedir.
Kiracının taşınmazını sözleşme sonunda geri alma şartıyla, finansal kiralama şirketine satışından doğan kazançlarının tamamı (% 100) bu taşınmazlar için en az iki tam yıl süreyle aktifte bulunma şartı aranmaksızın kurumlar vergisinden istisnadır.
- Örnek-2 (Yukarıdaki Örneğimizin Sat & Geri Kiralama Sistemine Göre Uyarlaması)
Bilançonun aktifinde bulunan 300.000,00 TL değerindeki, birikmiş amortismanı 75.000,00 TL olan taşınmaz 430.000 TL rayiç bedelle sat & geri kiralamaya konu edilmiştir. Elde edilen 205.000 TL satış kazancı kurumlar vergisinden istisna edilecektir. Satış bedeli olan 430.000 TL KDV’den istisna olup, KDV hesaplanmayacaktır. Kiralama sonu devir bedeli 1.000,00 TL’dir.
NAKLİYE ARACINA İLİŞKİN SATIŞ FATURASI
Araç Bedeli 430.000,00 TL
KDV Kanunu’nun 17/4-y maddesi gereğince KDV hesaplanmamıştır
TOPLAM 430.000,00 TL
__________________________________23.03.2018______________________________
127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR 430.000,00 TL
268 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 75.000,00 TL
254 TAŞITLAR 300.000,00 TL
679 DİĞER OLAĞAN DIŞI GELİR
VE KARLAR 205.000,00 TL
(Aracın Leasing Firmasına Satışı)
__________________________________ / _________________________________
- Leasing Sözleşmesi İmzalandığı Ve Araç Kiralama Yolu İle Geri Alındığı Zaman
__________________________________23.03.2018_________________________________
265 FİNANSAL KİRALAMA KONUSU KIYMETLER 430.000,00 TL
302 ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRALAMA BORÇLANMA
MALİYETLERİ (İlk Dönem) 36.520,00 TL
402 ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRALAMA BORÇLANMA
MALİYETLERİ (Sonraki Dönemler) 20.580,00 TL
301 FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN
BORÇLAR (İlk Dönem) 219.270,00 TL
401 FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN
BORÇLAR (Sonraki Dönemler) 267.830,00 TL
XX A.Ş.’nin Finansal kiralama konusu varlığın teslim alması
__________________________________ / _________________________________
İLK YILA İLİŞKİN FATURALARIN TOPLAMI
Anapara 182.750,00 TL
Faiz 36.520,00 TL
KDV Kanunu’nun 17/4-y maddesi gereğince KDV hesaplanmamıştır
TOPLAM 219.270,00 TL
- Aktife Alış İlk Takvim Yılı Taksit Faturaları Kaydı
(31.12.2018’ a kadar toplam aylık olarak işlenmesi gereken taksitler bir kayıtta toplandı)
__________________________________31.12.2018_________________________________
265 FİNANSAL KİRALAMA KONUSU KIYMETLER 36.520,00 TL
(2018 Yılına İsabet Eden İlk Dönem Faizi)
301 FİNANS. KİR. İŞLEM. BORÇLAR 219.270,00 TL
(Leasing Firması Fatura Bedelleri)
302 ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRALAMA BORÇLANMA
MALİYETLERİ 36.520,00 TL
(Faturaya İsabet Eden İlk Dönem)
329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR 219.270,00 TL
(İlk yıla isabet eden faiz bedeli ilgili VUK 163 ve 334 No Tebliğine göre aktifleştirildi)
__________________________________ / _________________________________
- Dönemsellik Kavramı Gereği Yılsonu İşlemleri
__________________________________31.12.2018_________________________________
302 ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRALAMA BORÇLANMA
MALİYETLERİ (2019 Faiz Toplamı) 19.980,00 TL
402 ERTELENMİŞ FİN. KİRALAMA BORÇLANMA
MALİYETLERİ (2019 Faiz Toplamı) 19.980,00 TL
XX A.Ş.’nin 2018 Yılı Dönem sonu 1 Yıl vadeye isabet eden faiz bedelinin virmanı.
__________________________________ / _________________________________
401 FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN
BORÇLAR (2019 Kira Tutarı) 267.230,00 TL
301 FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN
BORÇLAR (2019 Kira Tutarı) 267.230,00 TL
XX A.Ş.’nine 2018 Yılı Dönem sonu 1 Yıl vadeye isabet eden kira bedelinin virmanı.
__________________________________ / _________________________________
- Amortisman Ayırma (Amortismana tabi tutar hesaplanırken varlığın ilk maliyetine alış yılı içerisinde ödenen faiz tutarları ilave edilir.)[14]
__________________________________31.12.2018_________________________________
770 GENEL YÖNETİM GİDERİ 116.630,00 TL
268 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 116.630,00 TL
(31.12.2018 Faydalı ömrü 4 yıl olan taşıta amortisman ayrılması 466.520,00 x 0,25=116.630,00 )
__________________________________ / _________________________________
- 2019 Takvim Yılı Taksit Faturaları kaydı (12 Aylık Kayıtlar Toplamı)
__________________________________31.12.2019_________________________________
780 FİNANSMAN GİDERLERİ 19.980,00 TL
(2019 Yılı Faturalarına İsabet Eden Sonraki Dönem Faizi)
301 FİNANS. KİR. İŞLEM. BORÇLAR 267.230,00 TL
(2019 Yılı Leasing Firması Fatura Bedeli KDV Hariç Kısım)
302 ERTELENMİŞ FİN. KİRALAMA BORÇLANMA 19.980,00 TL
MALİYETLERİ (2019 Finansal Kiralama Taksit ödemeleri Faizi)
329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR 267.230,00 TL
(2019 Yılı Leasing Firması Fatura bedelleri)
__________________________________ / _________________________________
- 2020 Takvim Yılı Taksit Faturaları kaydı (3 Aylık Kayıtlar Toplamı)
__________________________________31.12.2020_________________________________
780 FİNANSMAN GİDERLERİ 600,00.
(2020 Yılı Faturalarına İsabet Eden Sonraki Dönem Faizi)
301 FİNANS. KİR. İŞLEM. BORÇLAR 600,00
(2020 Yılı Leasing Firması Fatura Bedeli KDV Hariç Kısım)
302 ERTELENMİŞ FİN. KİRALAMA BORÇLANMA 600,00 TL
MALİYETLERİ (2020 Finansal Kiralama Taksit ödemeleri Faizi)
329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR 600,00 TL
(2020 Yılı Leasing Firması Fatura bedelleri)
_________________________________ / _________________________________
*2019 ve 2020 Yılı Amortisman kaydı ve Taksit kalanlarını kısa vadeye virmanlama kaydı ihmal edilmiştir.
- Kiralama İşleminin Finansal Kiralama Şirketi Tarafından Muhasebeleştirilmesi
- Finansal Kiralama Konusu Malın Satın Alınması
___________________________________23.03.2018______________________________
154 FİNANSAL KİR. KONUSU KIYMETLER 430.000,00
102 BANKALAR 430.000,00
__________________________________ / _________________________________
- Finansal Kiralama İşleminin Gerçekleştirilmesi
___________________________________23.03.2018________________________________
120 FİNANSAL KİRALAMA ALACAKLARI 219.270,00 TL
220 FİNANSAL KİRALAMA ALACAKLARI 267.830,00 TL
124 KAZANILMAMIŞ FİN. KİR. GELİRLERİ 36.520,00 TL
224 KAZANILMAMIŞ FİN. KİR. GELİRLERİ 20.580,00 TL
154 FİNANSAL KİRALAMA KONUSU YATIRIMLAR 430.000,00 TL
XX A.Ş.’nin Finansal kiralama konusu varlığın teslim alması
____________________________ / _________________________________
- Kiraya Veren Şirket 2018 Yılı Faturaları Kaydı
___________________________________31.12.2018______________________________
124 KAZANILMAMIŞ FİN. KİR. GELİRLERİ 36.520,00 TL
600 YURT İÇİ SATIŞLAR 36.520,00 TL
(31.12.2018’ a kadar toplam faturalar, aylık olarak işlenmesi gereken taksitler bir kayıtta toplandı)
__________________________________ / _________________________________
*2019 Yılı kayıtları da yukarıdaki şekilde kayıt edilecektir
- Kiracı İşletmenin Sonuç Kayıtları
Kiracı İşletmenin Kayıtları: Satıştan elde edilen kazanca ilişkin kurumlar vergisi istisnasından yararlanmaya devam etmek için, araç satışından elde edilen kazancın satışı izleyen dönemin başında özel fon hesabına aktarılması gerekmektedir. Dolayısıyla aşağıda belirtilen kaydın yapılması gerekmektedir. Taksitlere ve dönem sonunda dönemsellik kavramına ilişkin gerekli kayıtların nasıl yapılması gerektiği tekrarlanmayacaktır. İşletme yönetimi ilk yıldan sonra ödenen faizleri maliyete eklemek yerine gider olarak kaydetmeye karar vermiştir. Dolayısıyla amortismana tabi tutarda bir değişme olmayacaktır.
__________________________________ 01.01.2019 ______________________________
570 GEÇMİŞ YILLAR KARLARI 205.000,00 TL
549 ÖZEL FONLAR 205.000,00 TL
549.04 Sat ve Geri Kiralamaya İlişkin Fonlar
__________________________________ / _________________________________
Sonuç
Genel olarak işletmeler, ellerindeki kaynakları uzun vadeli varlıklara yatırmak istemediklerinden veya satın alma için gerekli olan finansmanı bulmanın zorluğundan ve bu finansman maliyetinin yüksek oluşundan dolayı Finansal Kiralama yolunu tercih etmektedirler.
Finansal kiralama sözleşmeleri, kiralanan varlığın mülkiyetine sahip olmanın gerektirdiği risk ve yararları tamamen kiraya veren tarafından kiracıya devretmeyi gerekli kılmaktadır. Ayrıca kiralamaya konu olan varlığın ekonomik ömrünün ve değerinin tamamı veya tamamına yakın bir kısmının kiracı tarafından kullanılması gerekmektedir. Bunun yanında kiralama süresi sonunda kiracının varlığın mülkiyetini rayiç bedelinden düşük bir bedelle alma hakkının olması söz konusudur.[15]
6361 Sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketlerine ilişkin Kanun’un 19. maddesinde sözleşmeye taşınır ve taşınmaz malların konu olduğu, bilgisayar yazılımlarının çoğaltılmış nüshaları hariç olmak üzere, patent gibi fikri ve sınaî hakların ise bu sözleşmeye konu olmadığı belirtilmiştir. İştigal konusu taşınır ve taşınmaz malların alım satımı, inşaatı ve taahhüdü olan şirketler bu Kanun kapsamından faydalanamamaktadır.[16]
Finansal kiralama işlemlerine ait mevzuat bilgilerinin hem kiralayan hem de kiraya veren tarafından bilinmesi, finansal tabloların güvenirliği için önemlidir. Finansal kiralama işlemleri için farklı kanunlar içerisinde mevzuat bilgileri mevcuttur. Bu çalışmada ağırlıklı olarak vergi hukuku içerisindeki hükümlere yer verildi ve muhasebe kayıtlarını da vergi hukuk çerçevesinde oluşturuldu.
KAYNAKÇA
- Dr Fatma Pamukçu, Mehmet Çakmak – Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi • Cilt 12, Sayı 48, Temmuz 2017, ISSN 1300-0845, ss. 245-267
- Ebru Ilgar, Sat ve Geri Kirala- Leasing İşlemi ve Vergisel Avantajları, https://www.roedl.net/tr/tr/yayinlar/yazilar/
- Vergi Uygulamaları ve Muhasebesi ders notları Öğr. Üyesi NEVBER ZEYNEP EROĞLU
- Ahmet GÖKGÖZ, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi – Sayı 35 – Ocak 2013
- Dr. Hilmi KIRLIOĞLU, Öğr. Gör. Saadet ÖZTAŞ, Türkiye’de Finansal Kiralama İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi- Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies 1/2 (2015) 1-21
- Ebru Yılmazsoy, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı Yüksek Lisans Programı. S. 14-15.- ANKARA 2016
- Suat YILDIRIM, Abdulkadir ALBEZ, Orhan KÜÇÜK.- Kobi’lerde Finansal Kiralamadan (Leasing) Yararlanma Düzeyi: Bir Uygulama, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 2006, Cilt 8, Sayı 2, 361
- 12.2012 tarih, 28496 sayılı Resmi Gazete 6361 sayılı kanun
[1] Prof. Dr Fatma Pamukçu, Mehmet Çakmak – Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi • Cilt 12, Sayı 48, Temmuz 2017, ISSN 1300-0845, ss. 245-267
[2] Suat YILDIRIM, Abdulkadir ALBEZ, Orhan KÜÇÜK.- Kobi’lerde Finansal Kiralamadan (Leasing)
Yararlanma Düzeyi: Bir Uygulama, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 2006, Cilt 8, Sayı 2, S. 361
[3] Ebru Yılmazsoy, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı Yüksek Lisans Programı. S. 14-15.- ANKARA 2016
[4] 13.12.2012 tarih, 28496 sayılı Resmi Gazete 6361 sayılı kanun
[5] Dr. Ahmet GÖKGÖZ, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi – Sayı 35 – Ocak 2013
[7] Prof. Dr. Hilmi KIRLIOĞLU, Öğr. Gör. Saadet ÖZTAŞ, Türkiye’de Finansal Kiralama İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi- Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies 1/2 (2015) 1-21
[8] Ebru Yılmazsoy, A.g.e. S. 6
[9] Suat YILDIRIM, Abdulkadir ALBEZ, Orhan KÜÇÜK.- A.g.e. S. 366
[10] Vergi Uygulamaları ve Muhasebesi ders notları Dr. Öğr. Üyesi NEVBER ZEYNEP EROĞLU
[11] Ebru Yılmazsoy A.g.e. S. 8
[12] Suat YILDIRIM, Abdulkadir ALBEZ, Orhan KÜÇÜK.- A.g.e. S. 367
[13] Vergi Uygulamaları ve Muhasebesi ders notları Dr. Öğr. Üyesi NEVBER ZEYNEP EROĞLU
[14] Vergi Uygulamaları ve Muhasebesi ders notları Dr. Öğr. Üyesi NEVBER ZEYNEP EROĞLU
[15] Dr. Ahmet GÖKGÖZ A.g.e.
[16] Ebru Ilgar, Sat ve Geri Kirala- Leasing İşlemi ve Vergisel Avantajları, https://www.roedl.net/tr/tr/yayinlar/yazilar/